7@nite 2022 Synagogi Nocą
Nocne spacery po Kazimierzu
Kraków-Kazimierz
28 maja 2021
Zastanawiacie się, jak spędzić ostatni sobotni, majowy wieczór w Krakowie? Albo właśnie czekacie na ten wieczór, gdyż do tradycji majowych wydarzeń JCC Krakow należy nocne spotkanie z historią krakowskich synagog?
Pomożemy Wam znaleźć odpowiedź na te pytania - zapraszamy do wspólnego spacerowania po krakowskim Kazimierzu i odkrywania mniej lub bardziej znanych bądź też zakrytych w ciemnościach tajemnic krakowskich synagog.
Oprócz tych 7 najbardziej znanych domów modlitewnych Kazimierza, w jego historii i przestrzeni znajdują się też inne, zarówno fizycznie, jak i w anegdotach oraz wspomnieniach żydowskich i nieżydowskich mieszkańców Kazimierza. To właśnie je w tym roku chcemy poznać.
Do wspólnego odkrywania tych tajemnic i podążania ich śladami zapraszamy 28 maja w ramach tegorocznej edycji 7@nite 2022 Synagogi Nocą - Nocne spacery po Kazimierzu.
Spotkajmy się w ogrodzie JCC, aby wspólnie zakończyć Szabat ceremonią Hawdali, po czym zapraszamy wszystkich do wspólnego spacerowania ulicami Kazimierza i poznawania go od podszewki.
Oprowadzać nas będą licencjonowane krakowskie przewodniczki oraz licencjonowany krakowski przewodnik: Dominika Zębala, Valentina Orel, Wojciech Huk.
22:15 - zakończenie Szabatu - Hawdala
22:30 - 24:00 - spacery w językach: PL, ENG, UA
Obowiązują limity uczestników: 25 osób/grupę.
Prosimy o zapisy: zapisy@jcckrakow.org do 27 maja.
Udział bezpłatny.
Wydarzenie w języku polskim, angielskim, ukraińskim.
STARA SYNAGOGA
Jej powstanie datuje się na koniec XV wieku, co czyni ją najstarszą synagogą na terenie Krakowa. Budynek w stylu gotycko-renesansowym, ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym, posiada dwie nawy i dziedziniec, który służył do udzielania ślubów. Przed dobudowaniem sali dla kobiet, czyli babińca, w XVI wieku, bożnica dostępna była wyłącznie dla mężczyzn. Do 1939 roku była ona najważniejszym miejscem gromadzącym Żydów z Kazimierza i Krakowa, pełniąc zarazem religijne jak i administracyjne funkcje. Synagoga przetrwała liczne pożary, a dzięki wsparciu zamożnych darczyńców była wielokrotnie odrestaurowywana. Od 1961 roku funkcjonowała jako oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, obecnie Muzeum Krakowa, prezentując historię Żydów Krakowskich. Znajduje się na końcu ulicy Szerokiej.
SYNAGOGA REMU
Powstała w 1553 roku jako prywatna bożnica dla rodziny i przyjaciół jej fundatora, Izraela Isserla ben Józefa. Była wielokrotnie przebudowywana, jednak zachowanych zostało wiele oryginalnych elementów, takich jak bima, aron ha-kodesz czy skarbona. W 1829 r. dzięki Antoniemu Pluszczyńskiemu dobudowano salę dla kobiet, kamienne sklepienie zastąpiono drewnianym, a na pierwszym piętrze dodano pokój dla mężczyzn. Bożnica po dziś dzień służy jako dom modlitwy. Co roku, podczas święta Lag ba-Omer, w synagodze organizowane są uroczyste obchody rocznicy śmierci zasłużonego Rabina Społeczności Krakowskiej, Mojżesza ben Israel Isserlesa. Od hebrajskiego akronimu jego tytułu oraz imienia wywodzi się nazwa synagogi (Rabi Mosze Isserles-Remu). Zlokalizowana jest na ulicy Szerokiej przy Starym Cmentarzu Żydowskim.
SYNAGOGA WYSOKA
Swą nazwę zawdzięcza położeniu na pierwszym piętrze budynku, którego parter pełnił funkcje handlowe. Synagoga została wzniesiona w latach 1556-1563 przez zamożnego żydowskiego kupca o imieniu Izrael, za zgodą króla Zygmunta II Augusta. Była przeznaczona wyłącznie dla mężczyzn, aż do drugiej połowy XVII wieku, kiedy dobudowano przybudówkę dla kobiet. Bożnica wyróżniała się spośród innych bogatym wyposażeniem np. renesansowym aron ha-kodesz w sali modlitewnej. Zdewastowana podczas II wojny światowej, została ponownie dopuszczona do użytku dopiero pod koniec XX wieku. Bożnica mieści się przy ulicy Józefa.
SYNAGOGA POPPERA
Powstała jako prywatna bożnica dla mężczyzn, w 1620 roku. Jest niewielka, zbudowana z cegły, ze skromnym dziedzińcem, zdobiona współczesnymi malowidłami. Została ufundowana przez zamożnego kupca i bankiera, Benjamina Wolfa zwanego Popperem. Wyposażył on wnętrze synagogi tak, że było najbogatsze spośród wszystkich krakowskich synagog. Po najeździe szwedzkim, spadkobiercy Poppera bardzo zubożeli, co przełożyło się na podupadający stan bożnicy. Na początku XIX wieku dokonano remontu i rozbudowy synagogi, dobudowując salę dla kobiet. W synagodze, zwanej również Synagogą Bociana lub Małą Synagogą, nie zachowało się oryginalne wyposażenie. Obecnie jest w niej księgarnia. Znajduje się między ulicami Szeroką a Dajwór.
SYNAGOGA IZAAKA
Wzniesiona w latach 1638-1644 z inicjatywy Izaaka Jakubowicza, za pozwoleniem króla Władysława IV Wazy, była ozdobą Kazimierza i rywalizowała wyposażeniem z synagogami Wysoką i Poppera. Ten okazały, wczesnobarokowy budynek z licznymi polichromiami i bogato zdobionym sklepieniem niedługo mógł cieszyć się świetnością. W czasie najazdu szwedzkiego bożnica została doszczętnie ograbiona, a niedługo po tym częściowo spłonęła. Odremontowana w 1857 roku, w późniejszych latach służyła m.in. jako pracownia rzeźbiarska oraz pracownia konserwatorska instrumentów organowych. Dopiero w latach 1994-1995 przeprowadzono jej renowację, z Funduszu Ochrony Zabytków Krakowa. Dziś synagoga pełni po części religijne funkcje, można ją także zwiedzać. Zlokalizowana jest na rogu ulic Izaaka i Kupa.
SYNAGOGA KUPA
Powstała prawdopodobnie w 1643, z myślą o najuboższych członkach gminy żydowskiej, sąsiadowała z żydowskim szpitalem, przez co nazywana jest również Synagogą Szpitalną lub Synagogą Ubogich. Wnętrze barokowego budynku zdobią liczne polichromie z czasów II Rzeczypospolitej oraz malowidła i kamienny aron ha-kodesz, zachowane z oryginalnego wyposażenia. Synagoga przylegała bezpośrednio do obronnych murów miejskich Kazimierza, których fragment zachował się po dziś dzień. W XVIII wieku, kiedy mury straciły swoją funkcję, dobudowano galerię dla kobiet. Bożnica została zdewastowana podczas II wojny światowej i odremontowana dopiero w latach 2000-2001 przez gminę żydowską. Obecnie pełni funkcje modlitewne i sąsiaduje z siedzibą Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. Mieści się między ulicami Miodową a Jonatana Warszauera.
SYNAGOGA TEMPEL
Najmłodsza z krakowskich synagog, wybudowana w drugiej połowie XIX wieku. Wielokrotnie rozbudowywana łączy wiele stylów, w tym bizantyjski, neoromański i neorenesansowy, a jej wnętrze zdobią mauretańskie malowidła oraz bogata kolekcja witraży. Nazywana jest również Synagogą Postępową ze względu na działalność społeczności Żydów postępowych, popierających haskalę – żydowski ruch oświeceniowy. Podczas II wojny światowej synagoga pełniła funkcję magazynu, jednak już w 1945 roku ponownie odbywały się w niej nabożeństwa. W latach 2000-2005 przeszła gruntowny remont i renowację, by stać się nie tylko miejscem modlitwy, lecz również obchodów uroczystości związanych z kulturą żydowską. Znajduje się u zbiegu ulic Miodowej i Podbrzezia.
Opracowanie i redakcja: Zespół JCC Krakow na podstawie literatury tematu.
Grafika: Justyna Janikowska-Radosz
Organizator
Jewish Community Centre w Krakowie (JCC Krakow) — Centrum Społeczności Żydowskiej w Krakowie powstało w 2008 roku z inicjatywy i przy wsparciu Księcia Walii Karola. Od 13 lat aktywnie działa na rzecz odrodzenia żydowskiego życia w Krakowie. Miejsce energetyczne, pełne życia, ludzi i różnych, czasami zwariowanych pomysłów. Ciągle w ruchu, dynamiczne, pozytywne. Oferuje programy edukacyjne i kulturalne, w ostatnim czasie w przestrzeni wirtualnej. W 2017 roku przy JCC Krakow zaczął działać żydowski żłobek i przedszkole FRAJDA. To główny punkt spotkań społeczności żydowskiej w Krakowie i ważne miejsce na mapie kulturalnej Krakowa.
Partnerzy tegorocznej edycji 7@nite:
Instytut Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego - jest jednym z najważniejszych ośrodków studiów żydowskich w Polsce i Europie. Od ponad trzydziestu lat prowadzi badania na temat historii i kultury Żydów polskich oraz relacji polsko-żydowskich. Na wszystkich stopniach studiów unikalnego kierunku judaistyka kształci ponad 120 studentów i doktorantów, organizuje wykłady otwarte i programy dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Muzeum Krakowa to jedno z najstarszych muzeów w Polsce. Tworzy je 19 oddziałów i filii, z których kilka, jak Wieża Ratuszowa, Barbakan, Mury Obronne, Stara Synagoga , mieści się w najcenniejszych obiektach zabytkowych Krakowa. W ramach działań Muzeum kultywowane są krakowskie tradycje i zwyczaje, np. Konkurs Szopek Krakowskich, Pochód Lajkonika czy konkurs na Najpiękniejsze Drzewko Emausowe.
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego - powstało z pasji i szacunku dla kultur. Dla kultury chłopskiej. Dla kultur europejskich i pozaeuropejskich. To uderzający rys tej najstarszej i największej kolekcji etnograficznej w Polsce. Swoje powstanie w 1911 roku Muzeum zawdzięcza wysiłkom Seweryna Udzieli – nauczyciela, etnografa-amatora, kolekcjonera. Widział on w muzeum etnograficznym warsztat nauki, gdzie „zasiada się do pracy i robi studya nad historią i stanem obecnym kultury narodów” (1904). Dziś, ponad sto lat od powstania, Muzeum rozwija tę samą myśl: dokumentuje i interpretuje sposoby życia. Poprzez wystawy, publikacje, warsztaty, projekty badawcze tworzy przestrzeń do rozmowy, rozumienia teraźniejszości, myślenia o przyszłości i odkrywania przeszłości.
Instytut Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego
Muzeum Krakowa
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego